Bugünkü Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan Göbeklitepe, insanlık tarafından inşa edilmiş bilinen en eski anıtsal yapılardandır. MÖ 9500 ila 8000 yılları arasına tarihlenen bu yer, yazının icadından binlerce yıl öncesine uzanıyor.

Peki bu devasa taşları kimler yerleştirdi? Ve nasıl bir yaşam sürdüler?

Yazılı kaynaklar olmasa da, arkeolojik veriler bize bu taş devri insanlarının yaşamı hakkında güçlü ipuçları sunuyor.

Göbeklitepe'de İnsan ve Yaşam

Bu insanların hangi dili konuştuklarını veya kendilerini nasıl tanımladıklarını bilmiyoruz. Ancak bu insanların Fırat ve Dicle nehirleri boyunca uzanan Yukarı Mezopotamya ve Güneydoğu Anadolu'daki toplulukların ataları olabilecekleri düşünülüyor.

Ayrıca, Anadolu ve Levant'taki daha sonraki Neolitik topluluklarla genetik ve kültürel bağlara sahip olmaları muhtemel.

Göbeklitepe'de yaşayanlar, henüz tarım yapmayan, avcı-toplayıcı topluluklardı. Gündelik yaşamın merkezinde tarım değil; doğadan beslenme ve iş birliği vardı. Bu insanlar:

• Vahşi hayvanları avlıyor, yabani tahıl ve bitkiler topluyordu.
• Ritüeller ve sembolik sistemler geliştiriyordu.
• Taş ustalarıydı — 6 metreye kadar ulaşan T şeklindeki kireçtaşı sütunları oyarak anıtsal yapılar inşa ediyorlardı.

Nasıl Yaşıyorlardı? Göbeklitepe'de Sosyal Yaşam

Göbeklitepe'nin sürekli bir yerleşimden çok, belli aralıklarla bir araya gelinen bir merkez olduğu fikri üzerinde duruluyor. Arkeolojik bulgular, çevredeki grupların belirli zamanlarda Göbeklitepe'ye gelip ritüel ya da toplu etkinlikler gerçekleştirmiş olduklarını gösteriyor. Bu da onların yarı-göçebe bir yaşam sürdüğünü ve sosyal olarak örgütlü olduklarını gösteriyor.

İnsanlar Ne Yiyorlardı? Taş Devri'nde Beslenme

Kazılarda ortaya çıkan hayvan kemikleri ve bitki kalıntıları, dönemin beslenme alışkanlıklarını gözler önüne seriyor:

• Boğa, ceylan, yaban domuzu ve tilki gibi hayvanları avlıyorlardı
• Yabani buğday ve diğer toplanabilir bitkiler diyetlerinin parçasıydı

Evcil hayvanlara veya tarım ürünlerine dair herhangi bir iz yok. Diyetleri tamamen doğal kaynaklara dayanıyordu. Bu kaynakları etkili şekilde kullanmaları, çevrelerini iyi tanıdıklarını gösteriyor.

Göbeklitepe'de Teknoloji var mıydı?

Göbeklitepe'deki topluluklar yaşamları için gereken teknolojileri geliştirmişlerdir. Teknolojik gelişim basit taş aletlerle başlamış, zamanla çeşitlenmişti.

Taş aletler, öğütme taşları ve kazılarda bulunan kemik objeler, bu toplulukların teknik bilgilerini ve gündelik hayatlarındaki becerilerini gözler önüne seriyor. Bu aletler, hem avcılık hem bitki işleme hem de yapı inşası gibi çok çeşitli işlevler için kullanılıyordu. Bu da bize Göbeklitepe insanlarının yalnızca doğada hayatta kalmakla kalmayıp, aynı zamanda yenilikçi ve üretken olduklarını gösteriyor.

Taşların Arasında Yaşam

Bugüne kadar elde edilen tüm bulgular, Göbeklitepe'de yaşayanların fiziksel olarak güçlü, sosyal olarak örgütlü ve sembollerle düşünen insanlar olduğunu gösteriyor.

Üstelik bu izler sadece Göbeklitepe'ye özgü değil. Taş Tepeler'in en dikkat çekici alanlarından biri olan Karahantepe, yapıları ve benzer bulgularıyla hem arkeologları hem de ziyaretçileri büyülüyor.

Karahantepe hakkında daha fazla bilgi için 👉 10 Soruda Karahantepe yazımızı mutlaka okuyun.