Karahantepe, Neolitik dönemin günlük yaşamına ve sembolik dünyasına dair sırlarını açığa çıkarmaya devam ediyor. 2024 yılı kazı çalışmalarında, daha önceki buluntulardan farklı olarak önemli bir keşfe imza atıldı: Hareket halinde betimlenmiş bir yaban eşeği motifli taş plaka.
Günlük Yaşam Alanlarından Sıradışı Bir Figür
2024 yılında Karahantepe'deki kazılarda, merkezi kamusal yapının etrafındaki kamusal yapılar ve kulübelerde yoğunlaşıldı. Bu bölgelerdeki kulübelerden birinin taban seviyesine ulaşıldığında, yatay taşlarla döşenmiş bir zemin ortaya çıkarıldı. Zemin üzerinde, ortalarında küçük oyuklar bulunan ve içinde bir şeylerin ezildiğini gösteren taşlar ve falus biçimli bir ezme aleti bulundu. Ancak en dikkat çekici buluntu, öğütme taşlarının hemen yanında ortaya çıkan hareketli yaban eşeği motifli taş plakaydı.
Taş plaka üzerindeki yaban eşeği figürü yaklaşık 20 santimetre uzunluğunda, ancak asıl etkileyici olan boyutları değil, figürün hareketli biçimde betimlenmiş olması ve üzerine işlendiği taşa orantılı şekilde uyum sağlamasıdır. Bu, dönemin sanatçılarının yetenek ve becerilerini ortaya koyan önemli bir örnek. Ayrıca, Karahantepe'deki yapı zeminlerinde bu tür bir figürle ilk kez karşılaşıldı, bu da gelecekte benzer buluntuların olabileceğine işaret ediyor. Henüz taban seviyelerine ulaşılmamış birçok kulübe bulunuyor ve araştırmalar bu yapılarda derinleşmeye devam ediyor. Farklı mekanlardaki kazılar, daha fazla keşif için büyük potansiyel taşıyor.
Neolitik Dönemin Sanatına Yeni Bir Bakış
Taş plaka üzerindeki hareketli yaban eşeği figürü, Karahantepe'de ilk kez karşılaşılan bir motif. Bu figür, hayvan ikonografisini ve Neolitik dönemde insanların çevreleriyle olan ilişkilerini anlamak için yeni ipuçları sunuyor. Taş Tepeler Projesi Koordinatörü ve Karahantepe Kazı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karul dönemin hayvan tasvirleri genellikle iki ana kategoride toplandığını belirtiyor:
- Ürkütücü Yabani Hayvanlar: Dişleri vurgulanarak saldırgan şekilde betimlenmiş hayvanlar.
- Tüketilen ve Anlam Yüklenen Hayvanlar: Kuşlar, yılanlar, yaban koyunları ve yaban eşekleri gibi, insan yaşamında hem tüketilen hem de sembolik anlamlar yüklenen hayvanlar.
Yaban eşeği, bu dönemde hem sembolik hem de tüketilen bir hayvan olarak önemli bir yere sahiptir. Bu taş plaka, hareket halindeki figürün güçlü betimlemesiyle, dönemin sanat anlayışını ve hayvanların toplumsal önemini gözler önüne seriyor. Göbeklitepe'de de benzer hayvan figürleri daha önce yapı zeminlerinde ortaya çıkarılmıştı; ancak, yaban eşeği figürü Karahantepe'de ilk kez bulunarak bu sanatsal geleneğin yeni bir örneği olarak dikkat çekiyor.
Semboller ve Günlük Yaşamın Kesişimi
Aynı mekânda öğütme taşlarının yanı sıra sembolik ögelerin ve dikili taşların bulunması, sembolik unsurların günlük yaşam alanlarına nasıl taşındığını gösteriyor. Bu, Neolitik dönemde sembolizmin yalnızca ritüel alanlarda değil, insanların yaşadığı mekanlarda da önemli bir rol oynadığını kanıtlıyor.
Karahantepe Keşiflerinin Neolitik Dönem Araştırmalarına Katkısı
2024 yılı Karahantepe kazıları, Neolitik dönemin sanat, sembolizm ve günlük yaşama dair anlayışa yeni boyutlar kazandırıyor. Hareketli yaban eşeği motifli taş plaka, tarih öncesi dönemin ritüellerine ve toplumsal yapısına dair bilgilerimizi genişleten çarpıcı bir buluntu olarak öne çıkıyor. Göbeklitepe'de de bazı figürlerin yapı zeminlerinde görüldüğü biliniyor, ancak yaban eşeği figürü bu bağlamda ilk örnek olarak öne çıkıyor. Karahantepe'deki bu ve benzeri keşifler, tarih öncesi dünyayı anlamaya yönelik önemli taşları yerine koymaya devam ediyor.
